Manusela

Onrechtmatig gebruik van bevoegdheden door het Openbaar Ministerie, de Belastingdienst en de Kansspelautoriteit

Wie, wat, waar is Manusela?

De zaak Manusela – een korte introductie


Manusela is de naam die het Openbaar Ministerie (OM) heeft gegeven aan een strafrechtelijk onderzoek naar vermeend witwassen, met als onderliggend delict het zonder vergunning aanbieden van online kansspelen.

De kern van de zaak is dat het OM – in nauwe samenwerking met de Belastingdienst en de Kansspelautoriteit (Ksa) – een strafrechtelijk traject heeft ingezet dat op gespannen voet staat met eerder gemaakte afspraken over taakverdeling en bevoegdheden.

Terwijl in 2016 reeds door de Ksa was gekozen voor een bestuursrechtelijke benadering en boetes waren opgelegd, besloot het OM in 2018 toch tot een strafrechtelijk onderzoek, in strijd met het bestaande handhavingsprotocol van 9 december 2015.

Dat protocol schrijft expliciet voor dat afstemming tussen bestuursrechtelijke en strafrechtelijke routes noodzakelijk is en dat parallelle trajecten slechts in uitzonderlijke, zorgvuldig gemotiveerde gevallen mogelijk zijn. In dit geval bestond geen uitzondering, noch werd een zorgvuldige motivatie verstrekt.

Desondanks werd het strafrechtelijk onderzoek gestart, zonder duidelijke coördinatie met de bestuursrechtelijke procedure – die op dat moment nog liep en pas later bij de Afdeling bestuursrechtspraak zou worden behandeld.

Opmerkelijk is dat de Kansspelautoriteit aanvankelijk in 2018 expliciet weigerde het OM te verzoeken een strafrechtelijk onderzoek te laten instellen. In april 2020, meer dan twee jaar nadat het FIOD-onderzoek was gestart, ging de Ksa alsnog akkoord met terugwerkende kracht – ondanks het feit dat zij zich ervan bewust moest zijn dat dit strijdig was met fundamentele beginselen zoals ne bis in idem en una via.

Hoewel de strafzaak uiteindelijk is geseponeerd wegens niet-ontvankelijkheid, werd de in het onderzoek verzamelde informatie ondertussen wel gedeeld met andere betrokken bestuursorganen, waaronder de Belastingdienst en de Kansspelautoriteit, die daarvan gretig gebruik hebben gemaakt. Deze informatie was verkregen via een kanaal dat voor hen formeel niet toegankelijk had mogen zijn.

De schade als gevolg van het ten onrechte gelegde beslag, de reputatieschade, misgelopen inkomsten en gemiste vergunningkansen bedraagt tientallen miljoenen euro’s. Tot op heden weigert het OM de toegekende sepotcode 03 (geen bewijs) te wijzigen in sepotcode 01 (ten onrechte verdacht), ondanks het feit dat het onderliggende delict bestuursrechtelijk reeds was beoordeeld én gesanctioneerd.

De zaak Manusela staat model voor een overheidsoptreden waarin bevoegdheden werden ingezet voor een ander doel dan waarvoor zij zijn verleend – een klassiek geval van détournement de pouvoir. Er is gehandeld zonder transparantie, zonder coördinatie, en in strijd met de beginselen van fair trial, rechtszekerheid en zorgvuldige bestuursuitoefening.

Doel van deze website

Via deze website wordt allereerst aangetoond dat de door de Kansspelautoriteit (Ksa) op 5 juli 2017 opgelegde bestuurlijke boetes ten onrechte zijn opgelegd. De betrokken partijen beschikten over een zogeheten gedoogbrief van de Ksa, en handelden – zoals de Ksa zelf in de procedure heeft bevestigd – volledig in overeenstemming met de destijds geldende prioriteringscriteria. Deze criteria golden vanaf de oprichting van de Ksa op 1 april 2012 tot 1 juni 2017.

Anders dan andere beboete partijen, hadden betrokkenen zich aantoonbaar aangepast aan de eisen van de toezichthouder, met als gevolg dat zij buiten de handhavingsdoelstellingen vielen. Juist deze feitelijke en juridische gelijkstelling aan “niet-prioriterende aanbieders” maakt de opgelegde boete uitzonderlijk en onbegrijpelijk. De Afdeling bestuursrechtspraak van de Raad van State heeft tot op heden geen uitspraak gedaan over deze kwestie – een omstandigheid die moeilijk los te zien is van de bredere context.

Die bredere context bestaat uit een juridisch dubbeltraject, waarin bestuursrechtelijk en strafrechtelijk optreden elkaar hebben overlapt en beïnvloed. De bestuursrechtelijke procedure ging het strafrechtelijk onderzoek Manusela niet alleen vooraf, maar vormde ook de formele aanleiding om destijds af te zien van een strafrechtelijk traject. Reeds in 2016 werd na overleg met het Openbaar Ministerie (OM) en de Belastingdienst besloten dat de zaak het best via de bestuursrechtelijke weg kon worden afgedaan. Dit besluit was conform het op 9 december 2015 gesloten handhavingsprotocol tussen OM en Ksa.

Toch koos het OM – nog voordat de bestuursrechter uitspraak had gedaan – alsnog voor strafrechtelijk ingrijpen. In maart 2018 startte het strafrechtelijk onderzoek Manusela, gericht op witwassen met als gronddelict het zonder vergunning aanbieden van online kansspelen. In april 2020 werd de Ksa alsnog gevraagd om haar instemming te geven aan dit onderzoek, waarmee het bestuursrechtelijke traject werd ondermijnd en de afgesproken rolverdeling met het OM werd genegeerd.

Deze website toont aan dat:

  • de Ksa, het OM en de Belastingdienst via het RIEC hebben afgestemd en samengewerkt met als doel om strafvorderlijke middelen in te zetten voor bestuursrechtelijke of fiscale doeleinden;
  • in de betreffende periode nog steeds werd voldaan aan de met de Ksa overeengekomen prioriteringscriteria;
  • het bestuursrechtelijke traject niet was afgerond en nog had kunnen leiden tot intrekking van het boetebesluit;
  • de inzet van het strafrecht bij uitstek had moeten worden getoetst aan het handhavingsprotocol van 2015, dat juist was bedoeld om parallelle bestraffing en schending van het una via-beginsel te voorkomen;
  • er géén sprake was van witwassen, aangezien de inkomsten op legitieme wijze waren gegenereerd en volledig traceerbaar waren gebleven.

Daarnaast heeft deze website tot doel om de enorme schade die dit handelen heeft veroorzaakt – zowel materieel als immaterieel – onder de aandacht te brengen en uiteindelijke compensatie te bewerkstelligen van de verantwoordelijke overheidsinstanties, in het bijzonder de Ksa en het OM.

Tot slot wil deze website ook een signaal afgeven aan de samenleving: dit is een schoolvoorbeeld van hoe verschillende bestuursorganen – onder het mom van handhaving – fundamentele rechtsbeginselen aan hun laars kunnen lappen. Met als gevolg dat mensen en ondernemingen worden geruïneerd op basis van politieke belangen, scoringsdrang of de wens om eerder gemaakte fouten te verhullen. Via een omweg van pseudo-strafrechtelijke motieven wordt informatie verzameld en druk uitgeoefend, enkel en alleen om reeds ingezette bestuursrechtelijke trajecten veilig te stellen.

Let op! Op aanraden van mijn juridisch adviseurs en vanwege het feit dat veel informatie onder embargo en met toezeggingen is verstrekt aan een onderzoeksjournalist, zijn (nog) niet alle pagina's vrij toegankelijk gemaakt. Deels zijn die overigens ook nog niet aangepast aan de actuele kennis. Op dit moment lopen tal van Woo-verzoeken en werk ik aan een lijvige Notitie Handhavingspraktijk Ksa 2012-2021* en samen met een radio-/podcastmaker aan een podcast.
Deze website dient verder als leidraad voor een later dit jaar (2025) te publiceren zwartboek t.b.v. politiek en pers.

Laatste actualisatie van deze website is 22 mei 2025.

*) Van de thans plm. 180 pagina's (we zijn zo goed als klaar met de analyse 2012-2014), tonen we vooralsnog slechts een preview van 25 pagina's zonder werkende links naar het eigen omvangrijke archief van een kleine 1000 documenten. Klik hier voor de preview. Media en advocaten kunnen verzoeken om een uitgebreidere versie.